Brief aan Gewest n.a.v. uitslag verkiezingen

27 november 2023

Geacht bestuur,
Het zal niet verbazen dat ook de afdeling Venray van de Partij van de Arbeid nogal uit het lood
geslagen was door de verkiezingsuitslag van 22 november jl.. Natuurlijk was er tevredenheid over de
25 zetels die we samen met GroenLinks wisten te scoren. Maar, zeker in relatie tot de 38 zetels van
de PVV en de 20 van NSC, viel dat aantal ook tegen. Vanuit het perspectief van de PvdA (in de
combinatie met GroenLinks) is en was er in onze ogen weinig om echt blij mee te zijn. Hetzelfde
gevoel sprak naar ons idee uit de eerste reactie van Frans Timmermans.

We hebben ons als bestuur van de afdeling nog niet in brede kring, dus met de leden, gebogen over
mogelijke oorzaken en gevolgen van de politieke aardverschuiving die zich op 22 november voltrok.
Dat doen we op 4 december a.s. tijdens een Algemene Ledenvergadering. Hierbij gaat het resultaat
van een eerste beschouwing door het bestuur. Niet bedoeld dus als laatste woord maar wel als een
bewijs van de urgentie die we voelen.

Vooraf willen we opmerken dat het van belang is als politieke partij of beweging altijd of in ieder
geval vooral uit te gaan van eigen kracht. Dat betekent dat het ook van belang is de oorzaak van
gebrek aan succes bij jezelf te zoeken. Voor zover we hier argumenten voor dat gebrek buiten onszelf
zoeken, zijn die niet doorslaggevend. Onze conclusie zal zijn: We hebben zelf iets verkeerd gedaan.
En niet voor het eerst.

Uiteraard vloeien onze zorgen vooral voort uit het razende tempo waarmee de PVV binnen enkele
maanden salonfähig werd en tot de monsterscore van 38 zetels wist te komen. Dat is naar ons idee
niet enkel de verdienste van Geert Wilders en zijn agenda.

Het was Dilan Yeşilgöz die in de zomer van 2023 het startsein gaf door te zeggen dat ze de PVV niet
zou uitsluiten als partner in een rechtse coalitie. Migratie kwam daarmee als thema nog
nadrukkelijker op de verkiezingsagenda na de val van het kabinet op juist dat onderwerp. In de
marge daarvan is ook van belang dat NSC van Omtzigt een aantal/jaar noemde: 50.000. En ook voor
BBB mocht het wel een onsje minder. In het geweld van de naderende campagne werd migratie een
slecht gedefinieerd begrip met lijntjes naar bestuurlijke, maatschappelijke (wonen, veiligheid) en
economische (arbeid, financieel) problemen.

Dan was er op 7 oktober de gruwelijke inval van HAMAS met de daaropvolgende moordpartij en
reeks van ontvoeringen. Plus als reactie daarop de aanval van Israël op HAMAS en de Palestijnse
bevolking in GAZA en de reactie van Israëlische kolonisten op de Westbank. Hoewel Frans
Timmermans al heel snel zag dat Israëlische burgers het slachtoffer waren van wat in de vorige eeuw
een pogrom heette, namen ‘linkse mensen’ volop deel aan betogingen die meer compassie toonden
met de inwoners van Gaza dan met de slachtoffers van de pogrom door HAMAS. In de media – en
ook in de opvattingen van jan en alleman die meenden zich over de aanval en de gevolgen daarvan
te moeten uitlaten – liepen de begrippen Israëliër, Jood, Palestijn, HAMAS-strijder door elkaar heen.
Analyses waarin wel een poging werd gedaan ze zorgvuldiger te gebruiken en zo tot nuance te
komen legden het af in de in schreeuwerige oneliners verpakte emoties van partijgangers. Vanuit de
overheid was er weinig inbreng om tot rust en nuance te komen. Ook GroenLinksPvdA leek niet goed
weg te weten met het innemen van een genuanceerd standpunt waarmee zowel GroenLinksers als
PvdA-ers uit de voeten konden, laat staan potentiële, zwevende kiezers. In de publieke opinie en in
veel media leek het wel of GroenLinksPvdA vooral compassie had met inwoners van
Gaza/Palestijnen.

De media werden net al genoemd. Al een aantal jaren is het trend om debatten in aanloop naar
verkiezingen te veel te zien en vorm te geven als een spelshow. Het heeft niet echt zin hier in de
historie te duiken maar het format Het Lagerhuis (vanaf 1997 uitgezonden door de NPO) heeft daar
mogelijk de toon gezet. Het heeft geleid tot overwaardering voor de vorm: gevatheid, theater,
oneliners, in de werkelijkheid van het politieke debat tegenwoordig ook bluf, leugens en soms
onbeschoftheid. Er was in de media vooral aandacht voor wat normaal gesproken het werk van de
spindokters is: hoe komt de debater aan zijn achterban en minder waarmee. De inhoud was vaak
ondergeschikt. Daar droeg ook aan bij dat Omtzigts programma maar op zich liet wachten en hij
bovendien geheimzinnig deed over zijn bereidheid premier te worden. Het binnenhalen van Mona
Keijzer als premierskandidaat door BBB legde ook nog eens meer accent bij de poppetjes dan bij de
inhoud. Dat de meeste burgers in de samenleving er met het economische programma van
GroenLinksPvdA financieel veruit het meest op vooruit zouden gaan kwam in de media niet uit de
verf. Wat vooral steeds weer nadruk kreeg was dat links de burgers kwam plukken, onder andere
door de erfbelasting.

Wat betreft beeldvorming waar de media enkel de boodschappers waren: wat niet meewerkte was
dat ouderen volgens het verkiezingsprogramma de ouderenheffing en de algemene heffingskorting
werd afgenomen. Vooral omdat die er onder de nieuwe pensioenwet – ook gesteund door
GroenLInksPvdA – bekaaid van af gaan komen. Hier dreigde sowieso electoraal verlies. Waarschijnlijk
aan Omtzigt. Het draagt allemaal bij aan het beeld van een PvdA die in de tweede helft van de vorige
eeuw hard trok aan het inrichten van de verzorgingsstaat maar nu, eerste helft van deze eeuw bezig
is die weer vooral mee af te breken.

Over de mogelijke rol van sociale media zullen we hier niet uitweiden. Het is duidelijk dat ‘links’ daar
al jaren zwaar vuur trekt.

Onderliggend probleem als het om het politieke debat en campagnevoeren gaat is dat de grote
ideologieën het loodje lijken te hebben gelegd. Er is nauwelijks referentie daaraan mogelijk. En
evenmin dus aan de kernwaarden van de sociaaldemocratie, christendemocratie, het liberalisme,
conservatisme, communisme, fascisme enz.. Het leidt ertoe dat kiezers zich steeds minder gebonden
voelen aan uitgangspunten en ideeën en daarmee ook niet meer loyaal zijn aan partijen die staan
voor die ideeën. Daardoor is er een grote en groeiende groep kiezers die van zwevend vooral ook
zwervend is geworden. Van de gevestigde partijen naar LPF, naar TON, naar PVV, naar FvD, naar BBB,
naar NSC, naar PVV. De zwevende kiezer oordeelt op basis van dagkoersen.

Het debat wordt tegenwoordig vooral gevoerd vanuit thema’s. Dat is lekker pragmatisch. En vooral:
Geert Wilders kan daarmee wegblijven van de ideologie die hem voedt. En hij kan maximaal
uitbuiten waar hij goed in is: het vertalen van problemen binnen die thema’s in keiharde
standpunten en stevige oneliners. Daarmee heeft hij een vast publiek aan zich gebonden. De
zwevende kiezer beoordeelt hem op het thema van de dag, de week of de maand. Wilders heeft ook
goed begrepen dat wil je in de huidige situatie mensen tevredenstellen, dat je dan onderaan de
piramide van Maslow moet zijn. Wij vermoeden dat hetzelfde geldt voor Pieter Omtzigts NSC en voor
Van der Plas’ BBB. En ook vermoeden we dat GroenLinksPvdA daar (nog) niet echt goed zicht op
heeft. Of niet meer. Want was het niet ooit de PvdA die de verkiezingen inging met het begrip
bestaanszekerheid?

Onder in de piramide huizen menselijke behoeften als ademen, eten, drinken, seks, slaap,
ontspanning en beweging (lichamelijke behoeften). Een verdieping hoger: veiligheid, orde, stabiliteit,
gezondheid, bescherming (veiligheid en zekerheid). Op de derde verdieping huizen liefde,
vriendschap, erbij horen, genegenheid, familie (sociaal contact). Op de vierde: status, prestige,
achting, succes, zelfwaardering, respect van en voor anderen (erkenning en waardering). In het topje:
studie, creativiteit, problemen oplossen, ethiek, onbevooroordeeld, jezelf kunnen zijn, zelfbewustzijn
(zelfrealisatie).
Wij denken dat de samenwerking GroenLInksPvdA worstelt met haar identiteit, van een plus een nog
geen drie heeft kunnen maken. Wellicht in een spagaat zit. Dat mag als je nog maar zo jong bent.
Maar de PvdA is een reeds oude partij die beter moet kunnen. En misschien ook beter moet weten.
In onze traditie is solidariteit met medeburgers in het gedrang een belangrijk uitgangspunt. We zijn
een brede volkspartij waarin voor iedereen een plek is. We hebben in het ledenbestand mensen van
alle verdiepingen in de piramide van Maslow. Essentieel is dat wie op de bovenste verdiepingen
woont de medeburgers op verdiepingen daar onder een handje toesteekt. We trekken elkaar naar
boven. En dat de burgers op alle verdiepingen elkaar vasthouden, in organisaties, buurten, dorpen.
Voor de PvdA als sociaal-democratische partij vertaalt zich dat in delen en herverdelen. Onze indruk
is dat we in de achterliggende campagne te weinig zo in beeld zijn geweest. Wie ging er zorgen voor
woningen? Wie betaalt de isolatie van huizen? Hoe kunnen de mensen de energierekening betalen?

We zijn meer in beeld geweest als bewoners van de hoogste etages met weinig contact met en
begrip voor de benedenburen. De realiteit van dit moment is dat, wil je als linkse partijen met
hooggestemde idealen ook de benedenburen met zorgen over hun primaire behoeften het genot van
wat er hoger in het gebouw normaal is, geven, dat je dan uiteindelijk weer onderaan de piramide
moet beginnen. Dus matig voorlopig het nadrukkelijk op identiteit en individualiteit focussen. Dat is
nogal erg ik en weinig wij. Daar komen alleen maar steeds kleinere groepjes binnen het grote geheel
van. We moeten het weer vooral hebben over eten, drinken, wonen, zorg en voorzieningen. In
begrijpelijke taal, gepassioneerd en betrokken. En daar hoort ook wat meer straatvechten bij. En ook
niet onbelangrijk: links is allereerst solidair zijn met wie het minder heeft, onderaan in de piramide
van Maslow woont. En daar ook luidruchtig blijk van geven. En zichtbaar maken in de portemonnee
van de mensen.

En, natuurlijk blijft het klimaat een grote zorg, maar probeer dat thema zoveel als mogelijk uit de
sfeer van het politieke debat te halen.

Bestuur afdeling Venray Partij van de Arbeid

Samenvatting
De uitslag van de verkiezingen Tweede Kamer waren ook teleurstellend. Omdat we willen uitgaan
van eigen kracht, moeten we – PvdA – ook hand in eigen boezem steken. Eerst invloeden van buiten.
Dilan Yeşilgöz die Wilders voor de VVD salonfähig verklaart. Dan de moordpartij van HAMAS en de
reactie daarop van Israël. Die laatste verleidde linkse kiezers tot steunbetuigingen aan de Palestijnen
en (vermeend) antisemitisme. Vervolgens nog de verpretparkte politieke debatcultuur in Nederland
en in de verslaglegging het accent op spinnen en poppetjes. Dan nog de beeldvorming als gevolg van

besluiten van de fractie. De permanente campagnes om links in diskrediet te brengen op (a)sociale
media. Ook speelde een rol het gebrek aan referentie aan de grote ideologieën en het accent op
praktische zaken, waardoor de kwalijke kanten van Wilders’ PVV voor een toegenomen aantal kiezers
geen rol meer speelden. PvdA was te weinig bezig met de behoeften van de mensen in de onderkant
van de samenleving en in het midden. Daarnaast onevenredig veel met (individuele) identitaire
zaken. Kijkend naar de piramide van Maslow: teveel (solidair) met behoeften van weinigen en te
weinig met die van velen in Nederland.

Bestuur PvdA Venray